Banki, instytucje pożyczkowe, notariusze i operatorzy telekomunikacyjni, zanim podpiszą z klientem nową umowę, sprawdzą, czy jego PESEL znajduje się w bazie numerów zastrzeżonych
Od 1 czerwca instytucje finansowe, w tym banki i firmy pożyczkowe, notariusze oraz operatorzy komunikacyjni będą musieli sprawdzać Rejestr Zastrzeżeń Numerów PESEL, zanim udzielą komuś pożyczki lub podpiszą umowę. To nowe zabezpieczenie przed oszustami, którzy korzystają z nieuczciwie pozyskanych danych osobowych, aby np. zaciągnąć w czyimś imieniu kredyt.
Usługa zastrzegania numeru PESEL została wprowadzona jeszcze w zeszłym roku. Ale tak naprawdę dopiero teraz, gdy instytucje zostaną zobowiązane do weryfikowania, czy PESEL klienta jest zastrzeżony, zyska "zęby". Co daje zastrzeżenie numeru PESEL? Jak to zrobić? Jak cofnąć decyzję? I jaki wpływ będzie mieć zastrzeżenie na usługi finansowe, z których już korzystacie?
Jeśli zastrzeżecie swój PESEL, nikt nie będzie mógł wykorzystać go bez Waszej wiedzy w relacji z instytucjami finansowymi. A więc nie zawrze umowy rachunku, kredytu, pożyczki, karty kredytowej, limitu w koncie, nie doprowadzi do zmiany umowy kredytu lub pożyczki mającej na celu zwiększenie zadłużenia, nie wypłaci też gotówki w kasie banku (nie dotyczy to bankomatów) kwoty większej niż trzykrotność minimalnego wynagrodzenia za pracę (od 1 stycznia 2024 r. to 12726 zł). Zastrzeżenie ma chronić osoby prywatne przed finansowymi skutkami kradzieży ich danych. Nie wpływa natomiast na inne sytuacje codzienne czy formalne, nawet jeśli używacie w nich swoich danych osobowych (np. załatwianie spraw urzędowych, udział w wyborach, korzystnie z Profilu Zaufanego, podróżowanie, podpisywanie umowy o pracę itp.).
Dlaczego to ważne? Standardowo to ofiara przestępstwa lub kradzieży tożsamości musi udowodnić, że to nie ona zaciągnęła zobowiązanie prawne lub finansowe. Zastrzeżenie chroni przed takimi sytuacjami. Przede wszystkim, jeśli numer jest zastrzeżony, instytucja w ogóle nie powinna wykonać żadnej z powyższych czynności. Gdyby jednak mimo wszystko do tego doszło, odpowiedzialność spocznie na danej instytucji. Jeśli więc zastrzeżecie PESEL, a ktoś np. weźmie kredyt na Wasze dane, to instytucja udzielająca tego kredytu nie będzie mogła domagać się od Was spłaty długu.
Jak zastrzec PESEL? Najłatwiej – w aplikacji mobilnej mObywatel. Po zalogowaniu do apki, w widocznej na ekranie głównym sekcji "Usługi" należy wybrać kafelek "Zastrzeż PESEL". Następnie wystarczy zaznaczyć opcję "Zastrzeż PESEL". Nie trzeba robić już nic więcej. Informacja trafi do Rejestru Zastrzeżeń Numerów PESEL, a banki i firmy pożyczkowe oraz notariusze i operatorzy komunikacyjni będą musieli każdorazowo sprawdzać ten rejestr, zanim podpiszą umowę. W apce znajdziecie również informacje o tym, kto dopytywał o Wasz numer PESEL, a także historię wprowadzanych przez Was zmian.
Inną opcją jest skorzystanie z serwisu internetowego mObywatel, gdzie również możecie online zastrzec swój numer. Osoby, które wolą załatwiać swoje sprawy w sposób tradycyjny, mogą się też udać do dowolnego urzędu gminy.
Jak podaje Ministerstwo Cyfryzacji, do tej pory na zastrzeżenie zdecydowało się 2,7 mln Polaków. Można mieć nadzieję, że teraz, gdy narzędzie staje się realnym zabezpieczeniem, bo banki i inne instytucje będą zobowiązane do weryfikacji rejestru przed podpisaniem umowy, zdecyduje się na ten krok jeszcze więcej obywateli. Eksperci zalecają, aby na wszelki wypadek mieć swój PESEL cały czas zastrzeżony, a cofać tę dyspozycję tylko w sytuacjach, kiedy planujecie załatwić konkretną sprawę.
Cofnięcie to bowiem równie łatwa czynność jak samo zastrzeżenie. Wystarczy, że w swojej apce czy w serwisie odznaczycie to samo pole. Możecie też oczywiście udać się do urzędu gminy. Zmiana od razu pojawi się w rejestrze. Zastrzeżenie można cofnąć bezterminowo – wtedy PESEL pozostanie niezastrzeżony do czasu, gdy się na to ponownie zdecydujecie. Można też to zrobić wyznaczając czas automatycznego ponownego zastrzeżenia. Jedyne ograniczenie jest takie, że między ponownymi zmianami statusu musi minąć 30 minut. To znaczy, że w każdej chwili można zastrzec numer lub cofnąć zastrzeżenie, ale już kolejnej zmiany dokonacie dopiero za pół godziny. Zastrzeganie i cofanie zastrzeżenia jest każdorazowo bezpłatne.
Co ciekawe, od 1 czerwca jeśli zgłosicie utratę dowodu osobistego, to automatycznie zostanie zastrzeżony Wasz numer PESEL. Nie wpłynie to w żaden sposób na wyrobienie nowego dokumentu, natomiast jego wydanie nie spowoduje automatycznie cofnięcia zastrzeżenia.
Kiedy warto cofnąć zastrzeżenie? Jeśli wiecie, że będziecie podpisywać umowę z bankami i instytucjami kredytowymi, np. o kredyt, pożyczkę, zakup z płatnością ratalną czy leasing. Tak samo jeśli wybieracie się do notariusza np. sporządzić umowę o kupno lub sprzedaż nieruchomości. A także gdy chcecie np. uzyskać od operatora telekomunikacyjnego kopię swojej karty SIM. Inaczej spotkacie się z odmową w każdej z tych sytuacji.
O ile większości z tych czynności przeciętny klient nie wykonuje na tyle często, by cofanie zastrzeżenia stało się uciążliwe, to jednak pewne obawy o wygodę mogą mieć np. osoby korzystające z płatności odroczonych. Zapytaliśmy instytucje, które oferują tego typu usługi, czego mogą się spodziewać ich klienci.
I tak np. osoby korzystające z Allegro Pay, które zawarły umowę przed 1 czerwca, nie będą musiały każdorazowo cofać zastrzeżenia, by skorzystać z usługi. Operator nie będzie w ich przypadku sprawdzał, czy PESEL jest zastrzeżony, przy zakupach z odroczeniem płatności. Inaczej sytuacja będzie wyglądała w przypadku nowych klientów. Jeśli aktywują Allegro Pay po 31 maja, to operator zweryfikuje rejestr zastrzeżeń – zarówno w trakcie samej aktywacji usługi, jak i później, podczas niektórych zakupów z Allegro Pay.
Jak to wygląda przy usłudze Alior Pay? Klienci, którzy dopiero wystąpią o limit, nie będą mogli zawrzeć umowy, jeśli ich numer PESEL będzie zastrzeżony. Natomiast późniejsze zastrzeżenie PESEL-u już nie będzie miało wpływu na korzystanie z limitu.
PayPo uczula natomiast użytkowników, że zastrzeżenie numeru PESEL uniemożliwi korzystanie z usługi "Zapłać w ratach". – Klient z zastrzeżonym numerem PESEL nie będzie mógł skorzystać z kredytu konsumenckiego w ramach usługi "Zapłać w ratach". Limit w PayPo nie gwarantuje klientowi, że za każdym razem udzielimy mu kredytu. Przed każdym odroczeniem, które jest kredytem konsumenckim, konieczne będzie cofnięcie zastrzeżenia numeru PESEL – przekazało biuro prasowe instytucji.
Fot. freepik.com
